Υπάρχουν απώλειες που αφορούν και τη σύγχρονη ψυχανάλυση.Έχουμε χάσει από καιρό την αυτάρεσκη ευμάρεια παλαιότερων δεκαετιών.
Σε πολλές περιπτώσεις αυτό έφερε σύνεση και εμβάθυνση της επιστημονικής σκέψης με πολλαπλά οφέλη για εμάς και τους ασθενείς μας.
Σε όχι λίγες περιπτώσεις όμως έφερε απόπειρες επιφανειακής προσαρμογής και αναζήτηση εύκολων λύσεων.
Εμφανίσθηκε η άποψη ότι είναι δυνατόν μία μερική, επί μέρους αλλαγή, όπως η μείωση της συχνότητας των συνεδριών των εκπαιδευτικών αναλύσεων και των εποπτειών να προσφέρει σταθεροποίηση, ίσως και αναζωογόνηση της πορείας της θεσμικής ψυχανάλυσης.
Το μικρότερο κόστος σε χρόνο και κόπο και η ελάσσων προσπάθεια βοήθησαν ποτέ κάποιον; Η ψυχανάλυση επιβίωσε των καταστροφών του εικοστού αιώνα σε συνθήκες πολύ πιο δύσκολες από τις σημερινές χωρίς να αλλάξει τη φόρμα της. Ίσως αυτός να είναι και ένας από τους λόγους που επιβίωσε.
Η ψυχανάλυση επεκτείνεται με έντονους ρυθμούς στις πρώην σοβιετικές χώρες και στην αχανή Κίνα. Αισθάνεται όμως αμήχανα στις χώρες που ανδρώθηκε, στον πολιτισμό των οποίων προσέφερε και οι οποίες άλλωστε βρίσκονται και οι ίδιες σε μία πορεία αναστοχασμού ως προς την ταυτότητά τους. Η απώλεια παλαιών βεβαιοτήτων είναι και για αυτές, όπως και για την ψυχανάλυση, ένας κοινός τόπος.
Η εμβάθυνση στη δική μας ταυτότητα, η δημιουργία εσωτερικών προϋποθέσεων εξέλιξης και αφομοίωσης της πραγματικότητας που αλλάζει με ένα ζωντανό και δημιουργικό τρόπο είναι η υποσχόμενη κατεύθυνση. Η ψυχανάλυση θα συνεχίσει να έχει θέση στη σύγχρονη πραγματικότητα εφόσον είναι σε θέση να προσφέρει στους ανθρώπους μία ουσιαστική εικόνα για τον εαυτό τους και τον κόσμο τους και μία δυνατότητα αναστοχασμού και εξέλιξης στη σχέση τους με την εσωτερική και εξωτερική πραγματικότητα.
Η κατανόηση αυτού που αλλάζει και του τρόπου που αλλάζεις εσύ και η δημιουργική επέμβαση σε αυτή την αλληλεπίδραση είναι το μέλλον της ψυχανάλυσης.