Ποια είναι η Αρχή των πραγμάτων; Ποια τα δομικά στοιχεία του σύμπαντος; Μπορεί ο άνθρωπος να γνωρίσει το πώς ξεκίνησαν όλα και αν ναι, μπορεί μήπως να επηρεάσει καθοριστικά την εξέλιξή τους;
Αυτά είναι ορισμένα από τα ερωτήματα που απασχόλησαν τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους. Ορισμένοι από αυτούς μίλησαν για τα 4 δομικά στοιχεία της Ύπαρξης (Φωτιά, Γη, Νερό, Αέρας). Ο Αριστοτέλης πρόσθεσε ένα 5ο, τον Αιθέρα τον οποίο και εξύψωσε στη θέση της Πεμπτουσίας του σύμπαντος κόσμου, ορίζοντάς τον μάλιστα ως καθ’ αυτό το υλικό των ουράνιων σωμάτων.
Ο Αιθέρας είναι διαφορετικός από τα υπόλοιπα στοιχεία της φύσης καθώς, για τον Αριστοτέλη πάντα, διαθέτει εκείνες τις ιδιότητες της αναλλοίωτης, θεϊκής και αιώνιας ουσίας.
Ο Αιθέρας, ή αλλιώς το πέμπτο στοιχείο, είναι εκείνο το οποίο «κατοικεί» όπου και οι θεοί, δεν υπόκειται στη διαδικασία της γένεσης ούτε της φθοράς και το χαρακτηρίζει η έλλειψη της βαρύτητας. Κινείται έτσι αέναα και ακατάπαυστα στην περιοχή του υπερσελήνειου κόσμου, προκαλώντας την κυκλική κίνηση στα ουράνια σώματα.
Στο βιβλίο αυτό αναπτύσσονται το σύνολο των απόψεων του μεγάλου Σταγειρίτη για την πεμπτουσία της φύσης, όπως επίσης και η κριτική που δέχτηκε από τους φιλοσόφους διαφορετικών σχολών της αρχαίας Ελλάδας.