Το βιβλίο είναι προϊόν δεκαετούς προσπάθειας του συγγραφέα που αναζήτησε νέες ιστορικές πηγές και μαρτυρίες - κάθε εποχής - αυτοπτών μαρτύρων, για μια πόλη όπου κάτω από την κυριαρχία των Οθωμανών ζούσαν αρμονικά οι Κοινότητες των Χριστιανών, των Εβραίων και των Μουσουλμάνων. Στον αιώνα που πέρασε η Θεσσαλονίκη είχε ένα κύριο γνώρισμα, την υποδοχή προσφύγων και τον σφιχτό εναγκαλισμό της εξουσίας από την Αθήνα. Στη νέα χιλιετία η πόλη, όπως αποκαλύπτεται από την ιστορική έρευνα του συγγραφέα, εξακολουθεί να έχει βαρίδια στα πόδια της κι αντί να ανοίγεται για νέες ευκαιρίες προς βορρά, έχει ακόμη απλωμένο το χέρι της προς την Αθήνα και ζητιανεύει ψίχουλα. Ο αιώνας που πέρασε ήταν πράγματι μεστός από γεγονότα, αλλά οι άνδρες που είχαν όραμα γι’ αυτήν ήσαν ελάχιστοι. Μετά την απελευθέρωση του 1912, κάθε δεκαετία που έρχονταν είχε απρόβλεπτα συναρπαστικά γεγονότα που την επηρέασαν εντυπωσιακά, ενώ οι ολίγοι πλούτισαν σε βάρος της. Όσα κι αν έγιναν σ' αυτήν την περιούσια πόλη, δεν μπόρεσαν να την βγάλουν από την Βαλκανική νοοτροπία της. Σ' ένα από τα εισαγωγικά κεφάλαια με τον τίτλο "Ιχνηλασία της πόλης", ο συγγραφέας τονίζει: - Εκατό χρόνια από την απελευθέρωσή της λοιπόν, γιορτάζει η Θεσσαλονίκη (1912 - 2012) από τον Οθωμανικό ζυγό. - Τί ήταν ο αιώνας που πέρασε; - Τί έγινε μετά την απελευθέρωσή της; - Ποιοί ήσαν οι πρωταγωνιστές της; - Ποιά γεγονότα διαμόρφωσαν τον χαρακτήρα και την φυσιογνωμία της; - Ποιά ήταν η στάση των Μεγάλων Δυνάμεων; - Πως επηρεάστηκε από τους πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, του Πόντου, της Ανατολικής Ρωμυλίας και των άλλων κοινοτήτων του Ελληνισμού; - Γιατί η Θεσσαλονίκη επί δεκαετίας διοικείτο από τους Κρήτες και Πελοποννησίους; - Ποιά ήταν η συμπεριφορά της Αθήνας, έναντι της Θεσσαλονίκης; - Οι σχέσεις ήταν προϊσταμένου προς υφιστάμενου. - Ποιός είναι ο ρόλος της σήμερα στην Ευρωπαϊκή προοπτική και στις συμπληγάδες της οικονομικής κρίσης; Η Θεσσαλονίκη διακρίθηκε στους αιώνες με μία συναρπαστική ιστορία συνάμα τραγική και ελπιδοφόρα. Τον τελευταίο όμως αιώνα είχε την διαρκή απειλή των Μεγάλων που την έταζαν στους Βαλκάνιους ηγέτες. Πριν μπει ο 20ός αιώνας, η Αυστροουγγαρία απεγνωσμένα ζητούσε την Θεσσαλονίκη από τους Οθωμα-νούς για να ελέγχει το λιμάνι της και τους δρόμους του εμπορίου προς τον νότο και την Μεσόγειο. Οι Εβραίοι που πλειοψηφούσαν σε πληθυσμό το 1912 που απελευθερώνονταν από τον Ελληνικό Στρατό απαι-τούσαν από τους Μεγάλους της Ευρώπης... "Η Θεσσαλονίκη είτε να επιστραφεί στην Τουρκία, είτε να ανακηρυχθεί ελεύθερη πόλη", ένα είδος μικρής Εβραϊκής Δημοκρατίας, στο μέσον μιας τεράστιας ζώνης ελευθέρων συναλλαγών η οποία θα ζούσε αρμονικά με όλους τους γείτονές της. Το 1940 ο Χίτλερ υποσχέθηκε και στους Βούλγαρους και τους Γιουγκοσλάβους βασιλείς, αν σταθούν στο πλευρό του, στην κάθοδό του προς τα Βαλκάνια, την Μεσόγειο και την Αφρική "να τους δώσει την Θεσσαλονίκη". Το 1947, η Σοβιετική ηγεσία είχε εγκρίνει σχέδιο των Ελλήνων κομμουνιστών "να καταλάβουν την Θεσσαλονίκη" και να την ανακηρύξουν πρωτεύουσα ενός κομμουνιστικού κρατιδίου. Οι αντάρτες που πολεμούσαν υπό τον Νίκο Ζαχαριάδη στην Δυτική Μακεδονία, είχαν ενθουσιαστεί με το σχέδιο αυτό που προέβλεπε επίσης η Θεσσαλονίκη να παραχωρηθεί στην Σοβιετική Ένωση σαν ναυτική και αεροπορική βάση. Αυτό επέσπευσε την απόφαση του Αμερικανού Προέδρου Χάρυ Τρούμαν να στείλει τη στρατιωτική του βοήθεια μέσω του "Σχεδίου Μάρσαλ" στην Ελλάδα. Τα παραπάνω αναφέρονται από τον ιστορικό Bόϊτσεκ Μάστνο που αναζήτησε τις πηγές του μέσα από έγγραφα του Κρεμλίνου για τον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο και τα καταχώρισε σε βιβλίο του που εκδόθηκε το 1996 στην Νέα Υόρκη. Σήμερα δεν χρειάζεται να την τάζει κανείς σε κάποιον την Θεσσαλονίκη. Έχει ανοιχτές πόρτες που μπαίνουν οι πάντες. Την τελευταία δεκαετία πάνω από 100.000 χιλιάδες ήσαν οι νέοι κάτοικοί της. Έκθεση των Σουηδών για τις μετακινήσεις των πληθυσμών στην Ευρώπη τον 21ο αιώνα αναφέρει για την Θεσσαλονίκη ότι το 2080 η πόλη θα έχει πληθυσμό 5 εκατομμυρίων και μόνο το 20% των κατοίκων της θα μιλάει ελληνικά. Σήμερα, στη Θεσσαλονίκη, στη Σμύρνη ή στην Κωνσταντινούπολη, πολιτικοί και διανοούμενοι καλλιερ-γούν τη νοσταλγία γι' αυτή τη χρυσή εποχή, όταν οι άνθρωποι κάθε έθνους και θρησκεύματος ζούσαν πλάι - πλάι, με ανοχή και αμοιβαίο σεβασμό. Αγαθά συναισθήματα με μηδαμινό κόστος. Ωστόσο, όπως κι αν θεωρεί κανείς την υπερβολική συμπάθεια που κάποια εκλεπτυσμένα πνεύματα προβάλλουν για τις κιτρινισμένες καρτ - ποστάλ και τα παλιά κτίρια, είναι βέβαιο ότι οι πόλεις δεν χάνουν ποτέ εντελώς τη μνήμη τους. Το βιβλίο συμπληρώνεται από ένα σύνολο 800 εντυπωσιακών φωτογραφιών της Θεσσαλονίκης, των προ-σώπων και των γεγονότων της που για πρώτη φορά εμφανίζονται με νέα μορφή.