Ποιοι ήταν οι Nέοι Έλληνες; Πώς εμφανίστηκαν και πώς σχηματίστηκε ιστορικά το φαινόμενο το οποίο ορίζουμε ως Νέο Ελληνισμό; Μέσα από ποιες ιστορικές διαδικασίες διαφοροποιήθηκαν οι Νέοι Έλληνες από το οθωμανικό σύστημα κυριαρχίας και ταυτοχρόνως ξεχώρισαν από τις υπόλοιπες βαλκανικές εθνοπολιτισμικές ομάδες; Το βιβλίο πραγματεύεται την πορεία γέννησης και διαμόρφωσης ποικίλων κοινωνικών ομάδων και πληθυσμών, οι οποίοι –με διαφορετικές ιστορικές διαδικασίες– διαμόρφωσαν το φαινόμενο του Νέου Ελληνισμού. Το γενικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται κάθε επιμέρους ανάλυση είναι οι σχέσεις μεταξύ Ελλήνων υποτελών, Οθωμανών κυρίαρχων και Ευρωπαίων, στις εκάστοτε ιστορικές εκδηλώσεις τους. Στο πλαίσιο αυτό, οι Nέοι Έλληνες διαμορφώθηκαν ιστορικά με αλλεπάλληλες διαφοροποιήσεις από το οθωμανικό πλαίσιο, χωρίς να διαθέτουν μεταξύ τους ομοιογενή χαρακτηριστικά εξαρχής. Στο βιβλίο αναλύονται όλες οι μορφές διαφοροποιήσεων ‒κοινωνικές, οικονομικές, ιδεολογικές, ευρύτερα πολιτισμικές‒ για κάθε κοινωνική ομάδα και σε κάθε ευρύτερη γεωγραφική περιοχή ξεχωριστά. Η δράση των ομάδων αυτών σε κάθε περιοχή διαμόρφωσε εντέλει έναν διακριτό οικονομικό και πολιτιστικό χώρο στο πλαίσιο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τον χώρο του Νέου Ελληνισμού.
Η παρούσα μελέτη έχει συνταχθεί με τρόπο ώστε, στο μέτρο του δυνατού, να επιτρέπει στους αναγνώστες να μετέχουν νοερά στη συγκρότηση της προβληματικής, όπως αναπτυσσόταν κατά τη διάρκεια της έρευνας. Σε αυτή τη νοερή συμμετοχή διευκολύνει η αναφορά των ερωτημάτων που τέθηκαν ούτως ή άλλως, παρότι ορισμένα από αυτά μένουν αναπάντητα λόγω έλλειψης αποδείξεων. Τη διευκολύνει επίσης ο αναγκαίος σε κάθε έρευνα αναστοχασμός ή η κριτική απόρριψη ορισμένων βασικών ερμηνειών της ελληνικής και ξενόγλωσσης ιστοριογραφίας για τους Νέους Έλληνες. Τέλος, καλό είναι να γνωρίζει ο αναγνώστης ότι ο γενικός στόχος αυτού του βιβλίου είναι, κατά τη γενική του σημασία, πολιτικός. Δηλαδή, παρέμβαση στο παρόν, με επιδίωξη τη διαμόρφωση μιας ιστοριογραφικής πρότασης που μπορεί να συμβάλει στη συγκρότηση ορθολογικής, κριτικής ιστορικής συνείδησης των Ελληνίδων και των Ελλήνων πολιτών σήμερα.