Ο περασμένος αιώνας έκλεισε πρόωρα με την αιφνίδια καμπή του 1989. Καθώς έληγε
«η παρατεταμένη αναισθησία που η χειρουργική επέμβαση της Γιάλτας, το 1945, είχε
επιβάλει στο σώμα του πλανήτη», ο 20ός αιώνας εμφανίστηκε κάτω από ένα νέο
πρίσμα, σαν μια εποχή ξαφνικών ρήξεων, κεραυνοβόλων και απρόβλεπτων. Η
ιστοριογραφία υποχρεώθηκε με τη σειρά της να αμφισβητήσει τα καθιερωμένα της
πρότυπα, να αναρωτηθεί για τις μεθόδους της, να ορίσει εξαρχής τον χώρο της, να
εξετάσει και πάλι τις ερμηνευτικές της κατηγορίες. Ξέσπασαν διαμάχες σχετικά με
τους πολέμους, τις επαναστάσεις, τους φασισμούς και τις γενοκτονίες, διαμάχες που
συγκλόνισαν γενικότερα τις κοινωνικές επιστήμες, σκιαγραφώντας το περίγραμμα
μιας νέας προσέγγισης του συγκαιρινού κόσμου που ξεπερνάει κατά πολύ τα σύνορα
της ιστορικής έρευνας. Εμφανίζονται διαρκώς εντάσεις ανάμεσα στο παρελθόν και το
παρόν, ανάμεσα στην ιστορία και τη μνήμη, ανάμεσα σε αποστασιοποιημένη έρευνα
και βιωμένη ευαισθησία, ανάμεσα σε εμπειρογνώμονες και στη δημόσια χρήση του
παρελθόντος, ενώ οι τόποι παραγωγής της ιστοριογραφίας δεν περιορίζονται πια στα
πανεπιστήμια αλλά επεκτείνονται στην ευρύτερη κοινωνία.
Οικοδομημένο σαν κριτικός απολογισμός και προοπτική θεώρηση μερικών
ιστοριογραφικών αντιδικιών που σημάδεψαν τις τρεις τελευταίες δεκαετίες, τούτο το
βιβλίο θέλει επίσης να είναι παρέμβαση σε μια διαμάχη ιδεών.