Μέσα σε ένα εικοσιτετράωρο είχαν γίνει πράγματα που επιφανειακώς φαινόντουσαν άσχετα και που
είχαν έναν κοινό σύνδεσμο. Ένας θάνατος. Ο Ελβετός είχε σκοτωθεί από το αυτοκίνητο και τον σωφέρ
του Ράινερ. Μια κλοπή. Χωρίς να κλαπεί τίποτε. Μια γυναίκα που φοβόταν. Και η γυναίκα είχε ραντεβού
με τον φίλο του Ράινερ. Πίσω από όλα αυτά τα επιφανειακώς άσχετα γεγονότα υπήρχε πάντοτε η σκιά
του Γερμανού. Το τρίγωνο αποκτούσε την τρίτη του πλευρά.
Για πρώτη φορά άρχισα να σκέπτομαι στα σοβαρά πως το δυστύχημα μπορούσε να είναι μια δολοφονία.
Αλλά γιατί; Τι ζητούσαν αυτοί οι τέσσερις τόσο διαφορετικοί άνθρωποι – ο Ράινερ, η χήρα, ο Μοντάν κι ο
Μεξικανός– στο Ναύπλιο ; Τί τους ένωνε και τι τους χώριζε ; Έπρεπε να ’ναι κάτι πολύ σοβαρό ώστε να
φτάσει ώς το θάνατο.
TΡΕΙΣ ΝΟΥΒΕΛΕΣ ΚAI EΝΑ ΔΙΗΓΗΜΑ του Γιάννη Μαρή, όλα ανέκδοτα έως σήμερα σε βιβλίο,
προσφέρουν στον αναγνώστη ένα ΜΙΚΡΟ ΠΑΝΟΡΑΜΑ ΜΑΡΗ, με τα θέματα, τους χαρακτήρες και την
πλοκή των λαϊκών ιστοριών του.
Είναι όλα δημοσιευμένα για πρώτη φορά σε εφημερίδες και περιοδικά μεταξύ του 1960 και του 1962,
μιας πολύ παραγωγικής τριετίας του συγγραφέα.
Το Φεστιβάλ του θανάτου διαδραματίζεται με φόντο το Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, το Ναύπλιο και
το Μπούρτζι. Ο πρωταγωνιστής, alter ego του Μαρή, που έχει « γράψει κάμποσα σενάρια με
αξιοθαύμαστη εμπορική επιτυχία » και παρακολουθεί τα γυρίσματα μιας ταινίας για την οποία έχει
γράψει το σενάριο, κάνοντας διάλειμμα από τη δημοσιογραφική δουλειά του, εμπλέκεται σε μια
ιστορία φόνου, απαγωγών και αναζήτησης κρυμμένου θησαυρού των Εβραίων της Κατοχής στην
Ελλάδα, θέμα που συχνά έχει απασχολήσει τον συγγραφέα.
Ο Μαρής είναι ίσως ο πρώτος συγγραφέας που πρώιμα ασχολείται με αυτά τα ζητήματα στην
Ελλάδα.
Το διήγημα Δωμάτιο Νο 11 παρουσιάζει έναν δημοσιογράφο, μια καυτή μέρα του Αυγούστου στον
Θεσσαλικό κάμπο, που διανυκτερεύει στο « στοιχειωμένο» δωμάτιο ενός ξενοδοχείου. Είναι γραμμένο
στο ύφος των διηγημάτων τρόμου και υπερφυσικού του 19ου αιώνα – αποτελώντας κάπως εξαίρεση
στη θεματική του Μαρή
Το Τελευταίο καλοκαίρι είναι μια εκτενής νουβέλα στο μέγεθος μικρού μυθιστορήματος. Εδώ
παρουσιάζεται ο παθιασμένος έρωτας ενός γοητευτικού, ώριμου, πετυχημένου γιατρού με μια κατά
πολύ νεότερή του ακροβάτισσα και η αναμενόμενη δραματική εξέλιξή του. « Σύγχρονο κοινωνικό
αθηναϊκό μυθιστόρημα » αναγράφεται στη δημοσίευσή του.
Ο Τρίτος δρόμος κλείνει τον τόμο με μια ιστορία πλαστοπροσωπίας –συχνό μοτίβο στον Μαρή–,
σκηνοθετημένου φόνου και εκβιασμού.
Η έκδοση συνοδεύεται από εικονογραφήσεις της εποχής των πρώτων δημοσιεύσεων στις εφημερίδες
και τα περιοδικά από τον Φ. Δελλή και τον Μ. Γάλλια, καθώς και από εισαγωγή του Ανδρέα
Αποστολίδη.
*
Ο κόσμος του Γιάννη Μαρή, όπως τον αποδελτίωσε ο Α. Αποστολίδης στο
ομότιτλο βιβλίο του και τον περιέγραψε εύστοχα ο Βασίλης Βασιλικός στις «
Δέκα συνιστώσες στο έργο του Γιάννη Μαρή », είναι πλήρης κοινωνικών
αντιθέσεων και εσωτερικών συγκρούσεων, με ίντριγκες και πάθη,
πλαστοπροσωπίες και ένοχα μυστικά, αλλά και με κλισέ, εξιδανικεύσεις και
στερεότυπα : μικροαστισμός κατά κοσμοπολιτισμού, εντιμότητα –κυρίως στο
πρόσωπο του αστυνόμου Μπέκα– κατά δολιότητας, ταπεινά ελατήρια
εναντίον αξιοπρέπειας, σκαμπρόζικα κορίτσια και λουσάτες (« πολυτελείς ») γυναίκες στη
νεοελληνική εκδοχή της femme fatale, ζιγκολό και αρριβίστες κατά νοικοκυραίων η νόμιμων
κληρονόμων, νεανικοί έρωτες, αλλά και έντονα ερωτικά πάθη σε ξένες κρεβατοκάμαρες η σε θερινές
διαμονές (συχνά με « σκοποφιλική », ηδονοβλεπτική ματιά), καθημερινοί άνθρωποι καθώς
εμπλέκονται από σύμπτωση η από πρόσκαιρη « αδιαθεσία » σε σκοτεινές υποθέσεις που εξελίσσονται
σε κοσμοπολίτικα μέρη, ενίοτε με φόντο την Κατοχή η την τύχη των Εβραίων, λαϊκοί τύποι και
φιλήδονες στάρλετ που διαταράσσουν τη συχνά ανιαρή καθημερινότητα κάποιων ανυποψίαστων, «
μάτσο » άντρες, ομοφυλόφιλοι και «πεταλούδες της νύχτας », αλλά και χίππυς αργότερα, πρόσωπα
και χαρακτήρες που συνθέτουν τη μεταπολεμική, πρωτίστως αθηναϊκή, « καλή κοινωνία » και τον «
υπόκοσμό » της.
– ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΛΦΟΠΟΥΛΟΣ