Οι εμπειρικές επιστήμες των νεότερων χρόνων έχουν σχεδόν κατορθώσει να συρρικνώσουν στο ελάχιστο τον φιλοσοφικό λόγο στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Και όμως, έστω και αρκετά υπονομευμένη η στοχαστική σκέψη, βρίσκει τον τρόπο να επιβιώνει στην υπάρχουσα κατάσταση στα Γυμνάσια και τα Λύκεια. Πότε με τη βοήθεια των σχετικών εγχειριδίων και πότε με τη συνδρομή άλλων όμορων μαθημάτων. Αυτό το οποίο μπορεί να καταθέσει κάποιος του οικείου χώρου δεν είναι τόσο τι συντελείται με τον φιλοσοφικό διάλογο σε μια μαθητική κοινότητα αλλά τι γίνεται χωρίς αυτόν. Δηλαδή εφησυχασμός σε αυτάρκεις ορισμούς, σχολαστικότητα σε μαθησιακά στερεότυπα και σοβαρή υστέρηση στην άσκηση της δόκιμης νοημοσύνης. Κυρίως όμως εναπόκειται στον διδάσκοντα να εμπνεύσει και να διοργανώσει συζητήσεις και ερωτήματα γύρω από τις αρχές και τα κληρονομικά χαρακτηριστικά της φιλοσοφικής σκέψης.
Παράλληλα η πρόσφατη και η απώτερη νεοελληνική σκέψη, φανερώνει ικανές ικμάδες διανόησης, οι οποίες κληροδοτούν μέθοδο διερεύνησης ζητημάτων στο ιστορικό παρόν μας · μέθοδο της οποίας το θεωρητικό περίγραμμα προάγει την ερμηνεία σε επιστήμη και τις πηγές έρευνας σε κοιτάσματα αναζήτησης. Έτσι η διαμορφούμενη επιστημολογία, όχι μόνο σέβεται τα διάφορα διανοητικά πρότυπα, τα οποία στις τέχνες και τις επιστήμες λογίζονται ως τα υψηλότερα επιτεύγματα του πολιτισμού, αλλά θεωρεί αδιανόητο τον χωρισμό της επιστήμης από τη φιλοσοφία, την τέχνη από την τεχνική και τον ανθρωπισμό από τη θεολογία. Αβίαστα λοιπόν, η ηθική νοημοσύνη προκύπτει ως συνισταμένη της ευδοκίμησης της φυσικής φιλοσοφίας και της θεολογίας, χωρίς να αποκλείονται οι οργανικές αναλογίες τους, είτε με τη μορφή συμπαθειών ή ειδικών συναφειών με την εξελικτική θεωρία και τη βιοηθική.