Φέτος συμπληρώνονται 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση. Για άλλη μια φορά, το ιδρυτικό γεγονός του νεοελληνικού κράτους τροφοδοτεί τον δημόσιο διάλογο, ενώ επιτείνει και τη σχετική ακαδημαϊκή παραγωγή. Οι ιστορικές έρευνες πάνω σε επιμέρους πλευρές της προεπαναστατικής και επαναστατικής περιόδου πληθαίνουν. Μαζί τους και οι γνώσεις μας για τις προϋποθέσεις της έναρξης και της θετικής εξέλιξης του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. Ωστόσο, οι συνολικές ερμηνείες γύρω από την έναρξη και την έκβαση του Αγώνα κάθε άλλο παρά πλήρεις μπορούν να θεωρηθούν. Όπως έχει ισχυριστεί ο ιστορικός Γκούναρ Χέρινγκ, παρ’ όλο τον συσσωρευμένο «όγκο υλικού για παράγοντες οι οποίοι μπορούν να παίξουν κάποιο ρόλο σε ερμηνευτικούς συσχετισμούς, […] σπάνια μόνο αντιπαραθέτουν οι ιστορικοί τις θέσεις και τις υποθέσεις τους με ερμηνευτικά μοντέλα τα οποία έτυχαν επεξεργασίας κατά τη μελέτη άλλων επαναστάσεων». Ένα παρόμοιο κενό σε σχετικές μελέτες παρατηρείται και στο πλαίσιο των πολιτικών και κοινωνικών επιστημών.

Στην πλήρωση αυτού του κενού στοχεύει το βιβλίο του Δημήτρη Παπανικολόπουλου Το 1821 ως επανάσταση. Γιατί ξέσπασε και γιατί πέτυχε*. Πιο συγκεκριμένα, σκοπός της εν λόγω μελέτης είναι η ανάλυση του συσσωρευμένου ιστορικού υλικού με τη βοήθεια της σύγχρονης θεωρίας των επαναστάσεων και των κοινωνικών κινημάτων. Στο πλαίσιο αυτό, η μελέτη εστιάζει στις ευκαιρίες που εκμεταλλεύτηκαν οι επαναστάτες, στις απειλές που τους κινητοποιούσαν, στις ταυτοτικές παραμέτρους της δράσης τους, στο λόγο και τα συναισθήματά τους, στην οργάνωση και την ηγεσία τους, στους πόρους και το ρεπερτόριο δράσης που χρησιμοποίησαν. Όλες αυτές οι μεταβλητές θεωρούνται εξίσου σημαντικές, παρόλο που αναφέρονται σε διαφορετικά επίπεδα δράσης, καθώς, αν κάτι από όλα αυτά έλειπε, είναι εξόχως αμφίβολο αν θα ήταν δυνατό να στεφθεί ο Αγώνας με επιτυχία.

Πρόκειται επομένως για μια ανάλυση του 1821 ως επανάστασης από έναν μελετητή της συλλογικής δράσης και των κοινωνικών κινημάτων, συστηματικό ερευνητή των σχετικών κοινωνικοπολιτικών φαινομένων και εμβριθή γνώστη των αντίστοιχων συγκριτικών θεωριών και της συναφούς διεθνούς συζήτησης.