Προσπαθώντας ο άνθρωπος να κατανοήσει τον κόσμο και τον εαυτό του μέσα στον κόσμο και στην ιστορία προσπάθησε επανειλημμένως να κατασκευάσει συστήματα σκέψης, ιδεολογικές ράγες, πάνω στις οποίες θα κατευθυνόταν και, όπως ήλπιζε, θα έφτανε στη σύνολη κατανόηση της αλήθειας της ζωής. Ωστόσο, ιστορικά αποδείχτηκε, ότι ορισμένα κινήματα, τόσο στη ρίζα τους όσο και στο πρακτικό αποτέλεσμά τους υπήρξαν ολέθρια, παρ' όλο που μνημονεύονται ευφημιστικά - είναι και αυτό ένα ιστορικό φαινόμενο.
Το κίνημα του Διαφωτισμού στη Δυτική Ευρώπη έχει αναλάβει, χωρίς να είναι ούτε ακριβές ούτε δίκαιο, σχεδόν όλα τα θετικά χαρακτηριστικά ως δύναμη ανανέωσης και ανάδειξης της ανθρωποκεντρικότητας. Η προσεκτική ματιά στην Ιστορία, βέβαια, εντοπίζει τις πρακτικές προεκτάσεις και δεν μπορεί να συμφωνήσει με την απόδοση τόσων τιμών και αρετών στο συγκεκριμένο κίνημα. Ειδικά οι χριστιανοί, ερευνώντας χωρίς καμία συνομωσιακή καχυποψία, διαπιστώνουμε μια άμεση αντιχριστιανική επίθεση από τους ηγέτες αυτού του κινήματος, που δεν έμεινε μόνο σε χαρακτηρισμούς επί εντύπων αλλά εκδηλώθηκε και σε πράξεις διωγμού στα χρόνια της Γαλλικής Επανάστασης και άλλων επαναστάσεων κατόπιν.