Ο Απόστολος Παπατόλιας γεννήθηκε στο Βόλο τον Ιούλιο του 1965. Σπούδασε νομικά στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και συνέχισε τις σπουδές του στη Γαλλία. Ως υπότροφος του ΙΚΥ ολοκλήρωσε το πρώτο του DEA στο Δημόσιο Δίκαιο, στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Paris II - Sorbonne το 1990 και το δεύτερο στη Γενική Θεωρία του Δικαίου, στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Paris X - Nanterre, το 1992, όπου πραγματοποίησε και τη Διδακτορική του διατριβή μέχρι το 1995. Έχει θητεύσει ως ειδικός επιστήμονας σε διάφορες υπηρεσίες και διοικητικές αρχές, όπως το Υπουργείο Εσωτερικών Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, ως Πρόεδρος της Ομάδας Άμεσης Παρέμβασης, το Υπουργείο Μεταφορών και Επικοινωνιών, το Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης, ο «Συνήγορος του Πολίτη», οι Διαχειριστικές Αρχές της ΜΟΔ ΑΕ και έχει συμμετάσχει σε διάφορα ερευνητικά προγράμματα τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, όπως στο Γαλλικό Υπουργείο Έρευνας, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο ΙΣΤΑΜΕ και στο Ινστιτούτο Αμυντικών Αναλύσεων. Η συνδικαλιστική του δράση ξεκίνησε από το φοιτητικό κίνημα στη Νομική Σχολή Αθηνών και συνεχίστηκε στο Παρίσι, όπου διετέλεσε Γραμματέας του ΔΣ του Συλλόγου των Ελλήνων φοιτητών, Πρόεδρος των κατοίκων της Φοιτητικής Εστίας, καθώς και Ιδρυτικό μέλος της φοιτητικής παράταξης «Πρωτοβουλία Αριστερών Φοιτητών» στο Παρίσι . Διετέλεσε επίσης Γραμματέας της Θεματικής Οργάνωσης Θεσμών και Δικαιωμάτων της ΝΕ ΠΑΣΟΚ Α΄ Αθήνας, μέλος του Τομέα Οργανωτικής Πολιτικής.