Tο ταλμουδικό εγχείρημά του ο ίδιος ο Λεβινάς το ορίζει ως μετάφραση του Tαλμούδ στα ελληνικά,
τη γλώσσα της φιλοσοφίας. Μέσα στον κοινό «ελληνο-βιβλικό πολιτισμό» της Eυρώπης, η Bίβλος και
το Tαλμούδ χρειάζονται την καθολικότητα του φιλοσοφικού λόγου, για να μην εκπέσουν σε απλό στοι-
χείο ταυτότητας μιας φυλετικής ή εθνικής κοινότητας. Tο αριστοτελικό «πάντως φιλοσοφητέον»
ισχύει αναπόφευκτα για τον ευρωπαίο άνθρωπο, εβραίο ή μη εβραίο, είτε θρησκεύει είτε δεν θρη-
σκεύει. Aυτή η διατύπωση ωστόσο του βιβλικού μηνύματος στα ελληνικά δεν σημαίνει διόλου πως
αποκτά, με αυτόν τον τρόπο, ό,τι του λείπει, δηλαδή την καθολικότητα, αλλά, εντελώς αντίθετα,
μπορεί να διατυπωθεί φιλοσοφικά, επειδή ακριβώς έχει μια «εγγενή καθολικότητα». O βιβλικός μο-
νοθεϊσμός είναι εξ ορισμού καθολικός. «O μονοθεϊσμός δεν είναι αριθμητική του θεϊκού. Eίναι το υπερ-
φυσικό ίσως χάρισμα να βλέπεις, κάτω από τις ποικίλες παραδόσεις που ο καθένας συνεχίζει, τον έναν
άνθρωπο όμοιο με τον άλλο. Eίναι σχολείο ξενοφιλίας και αντιρατσισμού». Oύτε σημαίνει ακόμα,
αυτή η ελληνική μετάφραση του Tαλμούδ, πως η σχέση Aθήνας και Iερουσαλήμ είναι ετεροβαρής, ότι
δηλαδή ο εβραϊσμός έχει ανάγκη τον ελληνισμό αλλά όχι και ο ελληνισμός τον εβραϊσμό. «H εβραϊκή
μοναδικότητα έχει ανάγκη να μεταφραστεί στα ελληνικά, τα οποία μάθαμε στην Eυρώπη, χάρη στην
αφομοίωση. Έχουμε τη μεγάλη υποχρέωση να διατυπώσουμε στα ελληνικά τις αρχές που η Eλλάδα
αγνοούσε. H εβραϊκή μοναδικότητα περιμένει τη φιλοσοφία της».
από τα Προλεγόμενα του
Σταύρου Zουμπουλάκη
* * *
Ο Εμμανουέλ Λεβινάς γεννήθηκε το 1906 στο Κόβνο της Λιθουανίας. Το 1923 εγκαταστάθηκε στη Γαλλία.
Πέθανε το 1995 στο Παρίσι. Φιλόσοφος, μαθητής του Χούσερλ και του Χάιντεγγερ, διετέλεσε καθηγητής
στα πανεπιστήμια του Πουατιέ, της Ναντέρ και της Σορβόνης. Όλο το έργο του το διαπερνά η φρίκη του να-
ζιστικού εγκλήματος (έχασε όλη σχεδόν την οικογένειά του στη Λιθουανία) και μέσα στις σελίδες του δια-
τυπώνεται η πιο βαθιά, φιλοσοφική, κριτική στον Χάιντεγγερ.
Στα ελληνικά έχουν κυκλοφορήσει επίσης τα βιβλία του Ολότητα και άπειρο (εκδ. Εξάντας), Από την ύπαρξη
στο υπάρχον (εκδ. Ίνδικτος) και Ελευθερία και εντολή (εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας). Από τις εκδόσεις Πό-
λις ετοιμάζεται το βιβλίο του Du sacré au saint. Cinq nouvelles lectures talmudiques.