Ο Μανόλης Μηνά Μελάς γεννήθηκε στην Κάρπαθο το 1949. Σπούδασε με κρατική υποτροφία στο Ιστορικό και Αρχαιολογικό Τμήμα του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, απ' όπου αποφοίτησε αριστοβάθμιος το 1972. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στα Πανεπιστήμια της Indiana των ΗΠΑ (1976-77) και του Λονδίνου (1980-86). Με την αποπεράτωση των σπουδών του στο Λονδίνο (Bedford College, Institute of Archaeology) του απονεμήθηκαν τα διπλώματα Master's και Doctor's. Συμμετέσχε σε ανασκαφές στην Ελλάδα και το εξωτερικό και επί δεκαετίες διεξήγαγε επιφανειακές έρευνες στα Δωδεκάνησα. Από το 1992 διευθύνει ανασκαφές σε Μινωικούς οικισμούς της Καρπάθου. Μια από αυτές συνεχίζεται, μέχρι σήμερα. Έχει δημοσιεύσει πάνω από πενήντα βιβλία, μονογραφίες και άρθρα γύρω από την προϊστορική και θεωρητική αρχαιολογία. Παράλληλα πήρε μέρος με ανακοίνωση σε δεκάδες σχετικά διεθνή συνέδρια στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έχει δε επανειλημμένα προσκληθεί για συναφείς διαλέξεις σε Ευρωπαϊκά και Αμερικανικά πανεπιστήμια. Έχει διδάξει προϊστορική αρχαιολογία και αρχαιολογική θεωρία και μέθοδο στα πανεπιστήμια του Λονδίνου (1989-91) και της Θράκης (1991-2002) όπου πρόσφατα ειδικό εκλεκτορικό σώμα αποφάσισε τη μονιμοποίησή του στη βαθμίδα του επίκουρου καθηγητή.